In twee delen meer dan 1200 pagina’s aan soms bijna journalistiek aandoende reflectie en analyse. Niet eerder vertoond fotomateriaal uit collecties van coryfeeën als Martien Coppens, Norbert van Onna en Philips Archives. Dé boeken waarop het wachten meer dan waard was. Een geschiedenis van de ontwikkeling van Eindhoven sinds 1815. Tweehonderd jaar op- en neergang van een stad in de Dommeldelta. Wie verzint trouwens zo’n prachtige geografische duiding?
Thom Aussems en Hans Horsten hebben het monnikenwerk op zich genomen. In behapbare, begrijpelijke porties nemen zij de lezer mee door en langs àlle groeistuipen waarvoor onze stad zich geplaatst wist. Stadsontwikkeling, armoede, cultuur, volkshuisvesting, industrie en verkeer: het komt allemaal gedegen én bloemrijk aan de orde. Eindelijk een alomvattende studie, breed en wetenschappelijk onderbouwd. Vol met kritische kanttekeningen, anekdotes en ‘weetjes’.
Vorige week werd het meesterwerk publiek. Bij de presentatie mocht ik als referent optreden. Als Brabander van Zeeuws-Vlaamse afkomst heb ik nog maar weer eens benadrukt hóe open Eindhoven is voor immigranten. In de minst Brabantse stad van Brabant kan iedereen zich thuis voelen. In het boek wordt die toegankelijkheid haarfijn uitgeplozen en verklaard.
De meer dan kritische noot wordt niet gemeden. Integendeel. Het bovenmatige belang van Philips, het ontbreken van een daadkrachtig politiek establisment, de macht van de Roomse kerk, de overheersende, meestal vitale industriële pijler, het langjarig ontbreken van een sociale agenda en het bij vlagen armoedige culturele klimaat.
Deel 2 leest als een pamflet in de vorm van een manifest. Het inspireert tot een vernieuwende maatschappelijke agenda.
Al meer dan honderd jaar lukt het niet om een goed democratisch functionerend grootstedelijk bestuur te vormen. Eindhoven zit bekneld tussen kleine zelfstandige gemeenten, niet altijd bestuurd door sterk visionaire dorpsbestuurders. Het vormt een belemmering voor noodzakelijke grootstedelijke groei. Er is een voortdurende disbalans tussen publiek en privaat belang. Jarenlang en nog steeds actueel ‘gedoe’ rondom Muziekgebouw Eindhoven en het Evoluon spreken in dat opzicht zeer tot de verbeelding. Steeds weer, ook nu weer, dreiging van sociale tweedeling. Aussems en Horsten leggen feilloos de zwakkere kenmerken bloot. Tegelijkertijd schetsen zij een liefdevol en perspectiefrijk beeld van een plek, altijd in transitie. Een échte stad dus.
Een opus magnum, dat is het. Iedere Eindhovenaar kan trots zijn: de stad stond vorig jaar op nummer 11 in een wereldwijde ranking van steden waar het goed leven is. Weten wat daar aan voorafging? Lezen maar die boeken.
